Helpen tweedehands markten het milieu? Dat hangt af van de situatie.

Door tweedehands handel kan de uitstoot van broeikasgassen in theorie beperkt worden. Bepaalde vormen van tweedehands handel zorgen echter voor een toename in uitstoot, omdat niet alle kopers van een gebruikt product de productie van een nieuwe voorkomen.

Als iemand een product tweedehands koopt in plaats van nieuw, wordt de uitstoot in het productieproces en aan het levenseinde van dat nieuwe product gedeeltelijk voorkomen. Deze effecten hebben Martijn Mak (Economisch Bureau Amsterdam) en Reinout Heijungs (Vrije Universiteit Amsterdam) in kaart gebracht in een onderzoek dat recent is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Sustainability (link).

Mak en Heijungs hebben hiervoor het Nederlandse veilingplatform Troostwijk Auctions als gevalsstudie gebruikt. Van de ruim 1700 productcategorieën van het bedrijf hebben ze er twaalf voor het onderzoek geselecteerd. Het gaat dan om verschillende soorten meubels, elektrische apparaten, voertuigen, grasmaaiers, stroomgeneratoren en bouwbenodigdheden. Mak en Heijungs hebben daarvoor rekening gehouden met onder andere productie-uitstoot en uitstoot aan het levenseinde, met de lagere zuinigheid van veel oudere producten, met transportuitstoot en met de zogenaamde ‘verdringingsgraad’ (displacement rate). Deze verdringingsgraad gaat over het aantal producten dat minder geproduceerd wordt dankzij de tweedehands aankoop.

Bij de onderzochte producten blijkt deze verdringingsgraad doorslaggevend voor of hergebruik goed is tegen de opwarming van de aarde. Als hij gelijk is aan één, zorgt het hergebruik voor minder uitstoot, behalve voor auto’s en vorkheftrucks. Uit een enquête onder kopers van deze producten bleek de verdringingsgraad echter rond de 0,28 te liggen. Bij deze waarde zorgt hergebruik van de twaalf productcategorieën nog maar zelden voor een afname van broeikasgassen: alleen nog maar bij tafels, handboormachines en steigers. Deze drie categorieën hebben met elkaar gemeen dat het gebruik van de producten met geen of relatief weinig uitstoot gepaard gaat. Hoe energie-intensiever het gebruik van een product verhoudingsgewijs is bij een beperkte verdringingsgraad, hoe minder goed de tweedehands transactie namelijk is tegen klimaatopwarming. Bij voertuigen is het aandeel van het gebruik in de totale voetafdruk juist groot. Bij de auto’s, vorkheftrucks en landbouwtrekkers van het platform zorgt hergebruik daarom voor een hogere uitstoot.

Ondanks dat dit onderzoek gebaseerd is op een specifiek veilingplatform, hebben de resultaten een algemene relevantie. De tweedehands markt biedt in theorie de mogelijkheid om broeikasgassen te besparen, maar niet alle gebruikers voorkomen met hun aankoop de productie van een nieuw product. Om die reden zorgen bepaalde vormen van de tweedehands handel voor juist meer uitstoot.